„Ćpun” – Melvis Burgess

Tytuł: Ćpun

Autor: Melvis Burgess

Rok wydania: 2002

Wydawnictwo: Albatros

Liczba stron: 286

Historiami o narkomanach zaczytywałam się, będąc mniej więcej w wieku głównych bohaterów dzisiaj prezentowanej książki. Wtedy dosyć łatwo było mi się z nimi utożsamić. Po latach z sentymentu do tematyki sięgnęłam po książkę „Ćpun”, by porównać swoje wrażenia.

Smółka ma 14 lat, spokojną i trochę zagubioną naturę. Wychowuje się w patologicznej rodzinie, w której króluje alkoholizm. Jego ojciec notorycznie go bije i to wpływa na to, że bohater pewnego dnia postanawia uciec z domu.

Jego dziewczyna Gemma to chaotyczna i wiecznie znudzona prozą życia nastolatka. Przechodzi bunt i nieustannie kłóci się z rodzicami, z którymi nie potrafi znaleźć wspólnego języka. Chcąc im udowodnić, że doskonale poradzi sobie bez nich, za przykładem Smółki sama również porzuca dom.

Początkowo wszystko udaje się znakomicie. Gemma i Smółka zaprzyjaźniają się z innymi uciekinierami, znajdują dach nad głową. Nie muszą nic robić i nikt im nic nie każe, więc śpią do późna, a wieczorami urządzają imprezy. Za nic mają rady i prośby zatroskanych rodziców czy też starszych kolegów. W końcu nowe życie wydaje się sielankowe, pełne nowych wyzwań i wolności, którą się zachłystują. Pojawia się pierwszy alkohol, pierwszy seks, pierwsze papierosy, pierwsza trawa, aż wreszcie pierwsze narkotyki…

Na początku byłam zszokowana postawą bohaterów. Ich młodym wiekiem i naiwnością. Przekonaniem o ich niepokonalności. Czasem miałam ochotę nimi potrząsnąć, klasnąć im przed oczami i wrzasnąć: „ej, czy nie widzicie, że niszczycie sobie życie?!”, nakazując by się opamiętali. Ale przecież to i tak by nic nie dało… Oni wiedzieli lepiej.

Losy bohaterów toczą się dalej, powoli lecąc po równi pochyłej. Co mi się zazwyczaj w tego typu historiach o narkomanach podoba, to niezwykły realizm i niesamowity klimat. Nie zabrakło tego i tutaj. Jedna i ta sama historia opowiadana jest z punktu widzenia wielu postaci, a każda z nich zwraca się bezpośrednio do czytelnika. Dzięki temu mamy wrażenie, jakbyśmy siedzieli tuż obok osoby opowiadającej historię, która została dotknięta.

Bohaterowie sami nie wiedzą kiedy przekraczają magiczną granicę między kontrolą nad sytuacją a uzależnieniem. Początkowo nie chcą dopuścić tej myśli do świadomości, jednak z czasem przyznają, że coś jest jednak nie tak. I kiedy jedna z bohaterek zachodzi w ciążę, postanawiają rzucić nałóg... Jak się można domyślić, mimo wielkich przygotowań i nadziei niestety z marnym skutkiem.

Jeszcze tych parę lat zastanawiałam się, czemu bohaterowie mają tak słabą wolę. Oczywiście wiedziałam, że niezwykle trudno jest wyjść z nałogu, ale najbardziej załamywało mnie, że kiedy byli już na dobrej drodze, potrafili jednym ruchem zniweczyć całą swoją pracę. Dziś po przebywaniu w różnych środowiskach, w których zawsze oczywiście panowało przekonanie o braku problemu, mam jednak inne zdanie. W danym otoczeniu zawsze znajdzie się jakieś słabe ogniwo, które mimo najlepszych chęci całej reszty, bardzo łatwo może pociągnąć całe grono w dół. A odcięcie się od świata toksycznego? Wyobraź sobie, że za twoją decyzją już nigdy nie zobaczysz swojej rodziny ani grona bliskich znajomych, z którymi przeżyłeś całe lata. Że całe życie musisz budować od samego początku, licząc wyłącznie na siebie i wiedząc jakie są realia. Potrafisz? Ja nie za bardzo. I tak zaczyna się błędne koło.

Książka mimo wszystko kończy się dobrze, dając wiarę w to, że wyjść z nałogu jednak się da. Bohaterowie mimo że są młodymi ludźmi pod koniec powieści wypowiadają się tak, jakby przeżyli spory szmat życia. W końcu niosą ze sobą ciężki bagaż doświadczeń nabytych w myśl zasady „żyj szybko, umieraj młodo”. Książka przeraża, szokuje, wprowadza w melancholijny nastrój i zmusza do refleksji. Jest to na pewno pozycja warta uwagi. Napisana ku przestrodze innych. Chociaż z drugiej strony zawsze mnie to zastanawiało, czy tego typu książki wbrew zamysłowi nie kryją czasem w sobie pierwiastka zachęty?